Dziewica z trzema rękami i inne niezwykłe ikony

#1. Matka Boża z trzema rękami

Nazwa mówi sama za siebie: Matka Boża jest przedstawiona z trzema rękami. Według legendy, historia związana z tym obrazem miała miejsce w VIII wieku w Bizancjum i jest związana z epizodem z życia św. Jana Damasceńskiego.


Mieszkał w Syrii, pochodził ze znacznego chrześcijańskiego rodu i był wybitnym urzędnikiem kalifatu. W tamtych czasach ikonoklazm nabierał rozpędu - ruch usankcjonowany przez władze przeciwko kultowi ikon i niszczeniu wszystkich innych obiektów kultu.
Jako gorliwy chrześcijanin Jan Damasceński wysłał wiadomość protestacyjną do cesarza bizantyjskiego Leona III. List szybko rozprzestrzenił się po całym imperium, rozwścieczył cesarza, ale ten nie mógł nic zrobić z obywatelem Syrii. Wówczas to w jego głowie narodził się szatański plan. W imieniu Jana Damasceńskiego napisano list, w którym ten rzekomo wzywa bizantyjskiego władcę do ataku na Syrię i wyzwolenia jej spod władzy kalifatu.

Fałszywkę przekazano kalifowi, który kazał odciąć Janowi Damasceńskiemu rękę. Odciętą kończynę wystawiono na głównym placu miasta. Przez całą noc oczerniany mężczyzna modlił się przed obrazem Matki Bożej - a odcięta ręka cudownie odrosła. Wkrótce, według wierzących, pojawiła się pierwsza ikona Matki Bożej z przymocowaną do niej srebrną trzecią ręką. Z biegiem czasu powstała tradycja, aby po prostu domalować ją farbą.

#2. Święty z głową psa

Ta ikona, przedstawiająca św. Krzysztofa, w XVIII wieku została oficjalnie zakazana na rozkaz Świętego Synodu jako „sprzeczna z naturą”. Innymi słowy, święty z głową psa wyglądał zbyt brzydko. Ikony z nim z reguły były niszczone, ale kilka kopii przetrwało do dziś. Na przykład staroobrzędowcy nadal oddają cześć Krzysztofowi Kinocephalusowi.


Znanych jest kilka wersji, dlaczego męczennik Krzysztof, który żył w III wieku, zaczął być przedstawiany z głową psa. Od teorii, że cierpiał na rzadki typ mutacji genetycznej, hipertrichozę, w wyniku której ludzkie ciało jest prawie całkowicie pokryte gęstymi włosami, do wersji, w której tak interpretowano jego przydomek i jego okrutny, bestialski charakter.

Istnieje nawet teoria, że Krzysztof pochodził z plemienia psogłowych - prastarego ludu, którego opisy często można znaleźć już od czasów starożytnych. Tak czy inaczej, po zakazie Synodu Krzysztofa zaczęto przedstawiać jako zwykłego człowieka.

#3. Ikona o wielu twarzach

Jeszcze gorsze były ikony z wizerunkiem trójlicego Chrystusa. Kościół rzymskokatolicki potępił takie obrazy sto lat wcześniej niż Kościół prawosławny. „Niekanoniczne i brzydkie” - ogłosił Synod w 1764 roku i zakazał obrazu. Jednak wiadomości nie docierały szybko do odległych części kraju i wielolicy Chrystus nadal pojawiał się na ikonach.


Jedna głowa, trzy twarze, cztery oczy - ten przerażający obraz był tylko jednym z wizualnych przedstawień dogmatu Trójcy Św. (Ojciec, Syn i Duch Święty). Tradycyjnie przedstawiano ich jako trzy identyczne postacie z twarzą Chrystusa, ale idea rozwinęła się także i w tym duchu. Na niektórych ikonach Trójca posiadała jedno ciało, ale trzy głowy z tymi samymi twarzami.

#4. Śpiący z otwartymi oczami

Dla osób niezaznajomionych z kanonami malowania ikon „Zbawiciel Niezamknięte Oko” jest okazem bardzo nietypowym. Przedstawia Chrystusa jako młodzieńca, który albo podtrzymuje znudzoną twarz, albo ma zamiar się zdrzemnąć.


W rzeczywistości Jezus już śpi na tym obrazie, ale śpi z otwartymi oczami, co jest aluzją do lwa. W średniowieczu wierzono, że lew śpi w ten sposób. Pochodzenie pomysłu na ikonę to zaledwie kilka linijek w Biblii, gdzie Jezus jest nazywany „lwem z plemienia Judy” (to znaczy odważnym człowiekiem). W ikonografii ten obraz pojawił się w Bizancjum, a następnie rozprzestrzenił się na Rusi.

#5. W brzuchu wieloryba

To bardzo rzadka ikona przedstawiająca jeden z tematów Starego Testamentu. Pan wezwał proroka Jonasza i polecił mu udać się do grzesznego miasta Niniwa, by tam głosił prawdziwą wiarę.


Jonasz jednak nie chciał wykonywać woli Boga i postanowił po prostu... wyruszyć w długą podróż. Kara Boża dosięgła Jonasza w osobie wieloryba, który podczas burzy połknął proroka. Ten przez trzy dni i trzy noce modlił się do Boga o przebaczenie, przebywając w brzuchu wieloryba. W rezultacie Bóg przebaczył Jonaszowi, a on później nawrócił wielu pogan na wiarę. Ikona przedstawia moment uwolnienia proroka.