Smutny koniec radzieckiego programu promów kosmicznych

Pierwszy lot amerykańskiego wahadłowca kosmicznego STS odbył się 12–14 kwietnia 1981, choć naukowcy NASA pracowali nad nimi już od przełomu lat 60. i 70. XX w. Sowieci oczywiście nie chcieli zostać w tyle, ponieważ był to okres ostrego wyścigu w kosmos, w którym palmę pierwszeństwa Amerykanie i Rosjanie regularnie sobie przekazywali. W ZSRR prace nad wahadłowcami również rozpoczęto w latach 70. pod nazwą Buran (a siostrzany program opracowania rakiety nośnej nosił nazwę Energia).


Kiedy Amerykanie mieli już na koncie 26 misji wahadłowców, Buranowi udało się wystartować i wejść na orbitę Ziemi po raz pierwszy i jak się później okazało ostatni. Lot wahadłowca oznaczonego czerwoną gwiazdą trwał zaledwie 3 godziny i był lotem... bezzałogowym. Wahadłowiec częściowo był sterowany zdalnie z Ziemi, ale częściowo wykonywał zadania autonomicznie na podstawie programów wysłanych do komputera pokładowego z Bajkonuru. Po wykonaniu dwóch okrążeń Ziemi wahadłowiec szczęśliwie wylądował na kosmodromie.


Kolejny start Burana w misji 2K1 zaplanowano na rok 1991, ale nigdy do niej nie doszło. Następnie miał się odbyć lot 2K2, w czasie którego Buran (nadal zdalnie sterowany) miał przycumować do orbitalnej stacji Mir i jej załoga miała wejść obejrzeć kabinę Burana. Załoga miała polecieć dopiero w misji 3K1 w 1992 roku. Niestety problemy dla programu pojawiły się już pod koniec lat 80. Wojsko obserwując problemy Amerykanów (w tym katastrofę wahadłowca Challenger) stwierdziło, że już nie chce nowej zabawki. Jednocześnie rząd pod przywództwem Gorbaczowa zorientował się, że może i promy wyglądają obiecująco, ale nadal Rosjanie nie za bardzo mają co tymi promami wozić na orbitę.


W 1991 roku priorytet programu zmieniono z "priorytetowego programu wojskowego" na "państwowy program kosmiczny", co było znaczną degradacją, a to pociągnęło za sobą skutki finansowe. Tego samego roku program został na rok zawieszony, a po tym czasie zapadła decyzja przerwania prac i zakonserwowanie sprzętu na czas nieokreślony. Sytuacja taka trwała aż do 2002 r., gdy Roskosmos nakazał utylizację całego pozostałego po projekcie sprzętu.


Aktualny stan sprzętu widać na zdjęciach i z jednej strony niewątpliwie jest to złom nie nadający się do żadnych misji i lotów, z drugiej strony, jak na sprzęt zostawiony ponad 20 lat temu, wcale nie jest źle. Jak widać otwarty jest właz załogi, można wejść do ładowni promów oraz do kabiny załogi.