Ewolucja kokpitów myśliwców odrzutowych

Pierwszy użyty bojowo samolot myśliwski o napędzie odrzutowym, którego początki projektu sięgają jeszcze czasów przedwojennych, a służbę bojową rozpoczął pod koniec wojny.

#2. Lockheed P-80A Shooting Star (1945)

Pierwszy odrzutowiec użyty operacyjnie przez siły powietrzne USA. 45 egzemplarzy tego samolotu zdążyło wejść do służby przed końcem drugiej wojny światowej (jedynie 4 dotarły do Europy), ale nie wykonały żadnego lotu bojowego.

#3. North American F-86A Sabre (1950)

W czasie wojny w Korei Sabre szybko zastąpiły nieudany model Shooting Star. Był pierwszym amerykańskim samolotem wyposażonym w fotel pilota wyrzucany energią znajdującego się pod nim ładunku wybuchowego.

#4. North American F-100D Super Sabre (1956)

Bezpośredni następca F-86 Sabre, pierwszy seryjnie produkowany samolot odrzutowy drugiej generacji - zdolny do przekroczenia prędkości dźwięku w locie poziomym. Początkowo uzbrojony jedynie w działka, ale później stał się jednym z pierwszych myśliwców uzbrojonych w pociski rakietowe powietrze-powietrze (m.in. pierwsze wersje pocisków AIM-9 Sidewinder) oraz wyposażonych w systemy ostrzegające o tym, że samolot jest namierzany przez uzbrojenie przeciwnika.

#5. Vought F-8 Crusader (1958)

Ostatni amerykański myśliwiec z działkami jako bronią podstawową, posiadał już pewne cechy myśliwca trzeciej generacji (połączenie zalet 1. i 2. generacji - osiągania prędkości naddźwiękowej z zachowaniem manewrowości przy prędkościach poddźwiękowych). Został wyposażony w radar, w związku z czym w kabinie pojawił się ekran radaru.

#6. Convair F-106 Delta Dart (1959)

Naddźwiękowy myśliwiec przechwytujący, w którym zastosowano wiele innowacyjnych rozwiązań, w tym autopilot z możliwością sterowania z ziemi czy mapa wyświetlana na ekranie Tactical Situation Display (TSD).

#7. McDonnell Douglas F-4 Phantom II (1964)

Jeden z najbardziej znanych samolotów amerykańskich sił zbrojnych, który służył w siłach powietrznych, marynarce i Marines. Maszyna dwumiejscowa, w której drugi członek załogi zajmował się obsługą radaru i radiostacji - Radar Intercept Officer (RIO). Początkowo uzbrojony jedynie w rakiety, ale po doświadczeniach z wojny wietnamskiej powrócono do instalowania działek na pokładzie samolotów. Zdolny nie tylko do walki powietrznej, ale również do ataków na cele naziemne przy użyciu bomb i rakiet. W USA służył do 1996 roku, ale jeszcze w 2012 roku był w użyciu w 7 krajach.

#8. Vought A-7D Corsair II (1973)

Poddźwiękowy, jednomiejscowy odrzutowy samolot szturmowy przystosowany do startów i lądowań na lotniskowcach. Był jednym z pierwszych samolotów wyposażonych w technologie Heads Up Display (HUD) i Inertial Navigation System (INS). Redukcja załogi do jednej osoby wymusiła upchnięcie w kokpicie większej ilości wskaźników niż w dwumiejscowym Phantomie.

#9. Grumman F-14A Tomcat (1974)

Naddźwiękowy samolot obrony floty, przewagi powietrznej i rozpoznania taktycznego, był pierwszym myśliwcem czwartej generacji. Powrócono w nim do koncepcji dwuosobowej załogi z operatorem radaru w tylnym fotelu. Duża część informacji niezbędnych do pilotowania i walki została przeniesiona z tablicy przyrządów do wyświetlacza HUD.

#10. McDonnell Douglas F-15A Eagle (1976)

Ciężki myśliwiec przewagi powietrznej, przeznaczony do działań w każdych warunkach atmosferycznych, początkowo wyposażony w analogowe wskaźniki, ale z czasem zaczęto je zastępować coraz większą ilością przyrządów elektronicznych. Posiadał jak na tamte czasy jeden z najnowocześniejszych radarów pokładowych.

#11. General Dynamics F-16A Fighting Falcon (1982)

Jednomiejscowy samolot wielozadaniowy, który z założenia miał tak samo dobrze sprawdzać się w walce powietrznej i w atakach na cele naziemne. Po raz pierwszy drążek sterowniczy przesunięto ze środka kabiny na prawą stronę. Fotel pilota został pochylony o 30 st. do tyłu, co ułatwiło znoszenie większych przeciążeń i umożliwiło ostrzejsze manewry podczas walki. W F-16 po raz pierwszy zastosowano system fly-by-wire (drążek nie był mechanicznie połączony ze sterami, lecz ich wychylenie było sterowane komputerowo) w samolocie wojskowym. Również w tym modelu zaczęto zastępować osobne poszczególne wskaźniki wyświetlaniem informacji na wielofunkcyjnych wyświetlaczach ciekłokrystalicznych (MFD) - (digital glass).

#12. McDonnell Douglas F-15C Eagle (1985)

Ciągle unowocześniany F-15 doszedł do modelu C, w którym zastosowano dużo nowocześniejszą awionikę i na szeroką skalę zaadaptowano technologię digital glass.

#13. McDonnell Douglass F/A-18C Hornet (1987)

Kolejny samolot, w którym widać wyraźną tendencję do zastępowania przyrządów wielofunkcyjnymi ekranami. Jako że jest to jednoosobowy samolot myśliwsko-szturmowy, zmiana trybów wyświetlania MFD pozwoliła przystosowywać wyświetlane informacje do trybu walki, zamiast użycia dużej ilości samodzielnych wskaźników.

#14. McDonnell Douglass F-15E Strike Eagle (1988)

Najnowsza wersja F-15 przystosowana do ataków na cele naziemne. W stosunku do poprzedniej wersji pojawił się również ekran kamery ułatwiającej lot w ciężkich warunkach pogodowych.

#15. Grumman F-14D Super Tomcat (1991)

Unowocześniona wersja Tomcata, w której również zastosowano technologię digital glass, co widać na pierwszy rzut oka porównując kokpity obu samolotów. Ze względu na rozszerzenie zakresu działań do bombardowań wprowadzono też drugiego członka załogi i pomiędzy nich rozdzielono obsługę urządzeń pokładowych.

#16. General Dynamics F-16C Fighting Falcon (1991)

Samolot F-16 unowocześniony do poziomu odpowiadającego samolotom ery cyfrowej, czyli digital glass.

#17. Boeing F/A-18E Super Hornet (1999)

Samolot wielozadaniowy, w którym ekrany MFD zastąpiły zdecydowaną większość klasycznych przyrządów, a jednocześnie przyłożono więcej uwagi do danych wyświetlanych na HUD, przez co pilot może ograniczyć spoglądanie na tablicę.

#18. Lockheed Martin F-22A Raptor (2007)

Pierwszy i aktualnie jedyny będący w czynnej służbie myśliwiec piątej generacji. Zaprojektowany w latach 80., oblatany w latach 90. ale produkowany już w XXI wieku, co doskonale widać w środku. (Na zdjęciu kabina symulatora).

#19. Lockheed Martin F-35A Lightning II (2015)

Zastosowano tu najnowocześniejsze rozwiązania mające ułatwić działanie pilotowi. Uwagę zwraca brak HUD-a, ponieważ niezbędne informacje wyświetlane są bezpośrednio na hełmie pilota. Więcej o rewolucyjnej technologii zastosowanej w tym samolocie pisaliśmy wcześniej.