Historia Statuy Wolności sięga dalej niż można się spodziewać

Libertas była starożytną rzymską boginią wolności. Przedstawiano ją zwykle z berłem i miękkim kapeluszem zwanym pileus. Niewolnicy byli dotykani berłem i obdarowywani pileusem, którym nadawano im wolność; były to rzymskie symbole wolności.


Libertas odrodziła się w Europie wiele wieków później. W Holandii stała się symbolem narodowym, znanym po prostu jako Holenderska Dziewica, i była zwykle przedstawiana u boku lwa. Kapelusz i berło pozostały, choć Panna przybierała czasem bardziej wojskowy wygląd.


Libertas stała się naturalnym symbolem Rewolucji Francuskiej. Idee rzymskie odegrały przecież rolę w jej rozpaleniu (pisaliśmy o tym w artykule o Łuku Triumfalnym), a ona sama stanowiła doskonały kontrast dla monarchistycznej bohaterki, Joanny d'Arc.

W 1792 roku powstała nowa Wielka Pieczęć Francji z ikonografią Libertas:


Ta specyficznie francuska interpretacja Libertas stała się znana jako Marianna – oto symbol nowej, oświeconej, wolnej i sprawiedliwej Francji. I tak jej wizerunki stały się wszechobecne – w niektórych przypadkach zastępując nawet posągi św. Marii w kościołach.


Marianna została zastąpiona na Wielkiej Pieczęci Francji przez Herkulesa w 1793 roku, ale jej popularność i dziedzictwo przetrwały (i nadal trwają) jako symbol francuskiej demokracji. Chociaż, oczywiście, Republika wkrótce stała się imperium, wraz z powstaniem Napoleona Bonaparte.


Słynny obraz Eugène'a Delacroix „Wolność wiodąca lud” nie przedstawia rewolucji francuskiej. To raczej rewolucja lipcowa z 1830 roku. I tu znów widzimy Libertas, czyli Mariannę. Tyle że tutaj racjonalność została zastąpiona ostrzejszym duchem rewolucyjnym.


Potem przyszła kolejna rewolucja w 1848 roku, w wyniku której upadł król Ludwik Filip i powstała II Republika. Stworzono nową Wielką Pieczęć (która nadal pozostaje jako oficjalna) z Libertas, czyli Marianną, która powróciła po pięciu dekadach, ale kapelusz został zastąpiony diademem.


W 1865 roku, po zwycięstwie Unii w amerykańskiej wojnie domowej, prawnik i aktywista Édouard René de Laboulaye wpadł na pomysł. Pomyślał o podarowaniu Stanom Zjednoczonym wielkiego posągu z Francji, reprezentującego ich wspólne ideały wolności i republikanizmu.


Takie rozwiązanie miało sens. Zarówno francuska, jak i amerykańska republika inspirowały się ideałami Grecji i Rzymu, a Stany Zjednoczone miały już podobną ikonografię, taką jak Statua Wolności na Kapitolu – bojowa wersja Libertas z mieczem i tarczą.


Ale nic z tego nie wyszło; Francja nie była republiką. Aż do roku 1870, kiedy to Napoleon III został pojmany przez Prusaków, a II Cesarstwo zastąpione III Republiką. I tak ambitny rzeźbiarz Frédéric Bartholdi, który służył na wojnie, połączył siły z Laboulaye'em.

Bartholdi studiował w École Nationale Supérieure des Beaux-Arts w Paryżu i był w pełni zaznajomiony z neoklasycznym stylem niezbędnym dla każdego posągu rzymskiej Libertas. Studiował jednak również u romantycznego malarza Ary Scheffera, a więc posiadał również ducha wizjonerstwa.


W latach 60. XIX wieku Bartholdi na otwarcie Kanału Sueskiego zaprojektował ogromny posąg „Egipt niosący światło do Azji”, przedstawiający egipską wieśniaczkę niosącą pochodnię. Odrzucono go jako zbyt kosztowny i skomplikowany, ale w pomyśle Laboulaye'a ta ambicja znalazła ujście.


W 1875 roku Laboulaye oficjalnie ogłosił swój projekt, założył Unię Francusko-Amerykańską i rozpoczął zbieranie funduszy. W 1879 roku Bartholdi otrzymał patent na swój projekt; zamiast kapelusza typowego dla Libertas, wybrał diadem z Wielkiej Pieczęci Francji.


I choć to Bartholdi zaprojektował posąg, to w jego konstrukcji pomógł mu nie kto inny, jak Gustave Eiffel, znany z wieży Eiffla.


Statua – która oficjalnie nosi nazwę Wolność Oświecająca Świat (Liberty Enlightening the World) – została ukończona w 1885 roku po ogromnych wysiłkach związanych z gromadzeniem funduszy we Francji. W międzyczasie w Stanach Zjednoczonych odbyła się równie imponująca kampania mająca na celu zebranie funduszy na budowę cokołu.


Po rozebraniu, przewiezieniu z Francji do Nowego Jorku i ponownym złożeniu, Wolność Oświecająca Świat została poświęcona 28 października 1886 roku. Republikański sen Laboulaye'a i nowoczesny kolos Bartholdiego zostały w jakiś sposób zrealizowane.


Statua Wolności nie jest oficjalnym przedstawieniem Marianny, ale dzięki projektowi Bartholdiego, który zawierał wyraźne aspekty francuskiej wersji Libertas, związek jest oczywisty. Ze starożytnego Rzymu do Nowego Jorku – symbol wolności od dwóch tysięcy lat.