Czego nie powiedzą Ci Grecy ani Rzymianie, czyli 7 ciekawostek o Celtach

#1. Niegdyś największa grupa w Europie

Historia Celtów nie jest łatwa do prześledzenia – między innymi dlatego, że żadne z plemion, które dzisiaj określilibyśmy tym mianem, samo by się Celtami nie nazwało. Nazwa ta po raz pierwszy pojawiła się zresztą około 540 roku p.n.e. Mianem Keltoi Grecy określili "barbarzyńskie plemiona", z którymi zetknęli się na południowym wybrzeżu Francji. Sami zaś Celtowie, choć nigdy nie stanowili jednego, wspólnego królestwa, a jedynie grupę wręcz setek mających wspólne cechy plemion, zamieszkiwali tereny od Półwyspu Iberyjskiego po wybrzeże Morza Czarnego. Była to największa zbiorowość zamieszkująca starożytną Europę.

#2. Z wrogich źródeł historia

Być może więcej wiarygodnych informacji – a przynajmniej łatwiej byłoby konfrontować te posiadane – mielibyśmy, gdyby Celtowie pozostawili po sobie jakieś źródła pisane. Ponieważ tego nie zrobili, większość tego, co wiemy, wiemy na podstawie relacji, którym... daleko do obiektywności. Są to relacje czerpane od starożytnych Greków i Rzymian, którzy za Celtami w żadnym momencie nie przepadali. W źródłach greckich Celtowie zapisali się jako brutalni wojownicy ze skłonnościami do... nadużywania alkoholu. Cenieni byli w Europie jako najemnicy. Rzymianie też mają powód do niechęci wobec Celtów. Ci bowiem pod przewodnictwem Brennusa w 387 r. p.n.e. zajęli i doszczętnie złupili Rzym.

#3. Nie tacy barbarzyńcy, jak ich malują

Wnioskując na podstawie wyłącznie greckich i rzymskich podań, można by uznać, że Celtowie faktycznie byli bandą brutalnych prymitywów. Tylko że... nic poza tym na to nie wskazuje, a wręcz przeciwnie. Archeolodzy niemal w całej Europie znajdują pozostałości celtyckiej kultury, a wśród nich dowody chociażby na znaczne zaawansowanie w metalurgii czy wytwarzaniu biżuterii. Ślady znalezione w Niemczech sugerują natomiast istnienie przed laty złożonego, ale i dobrze zorganizowanego społeczeństwa – a to, co Grecy czy Rzymianie uznawali za "nadmierne picie", było w celtyckiej kulturze rytualnym sposobem zacieśniania więzi z przyjaciółmi. Choć akurat to wyjaśnienie zwłaszcza obecnie brzmi dość... podejrzanie.

#4. Kto w Europie nosił spodnie

W umiarkowanie wiarygodnych, jak już ustaliliśmy, greckich i rzymskich przekazach znalazły się doniesienia o tym, jakoby "celtyccy barbarzyńcy" byli tak "prymitywni", że do walki stawali nago. Niewykluczone, że tak właśnie było – aczkolwiek może niekoniecznie akurat z takich powodów. Natomiast warto odnotować, że prawdopodobnie to właśnie Celtowie jako pierwsi w Europie zaczęli nosić... spodnie. Noszone przez nich ubrania nie były jednak wyposażone w guziki. Zamiast tego zapinano je przy użyciu specjalnych klamer – niemniej jednak pierwszeństwo i tak się liczy.

#5. Niepiśmienni z wyboru

To, że po Celtach nie zachowały się pisane źródła dokumentujące ich tradycję, zwyczaje czy wierzenia, nie jest kwestią ich rzekomego prymitywizmu, a raczej świadomego wyboru. Sami zdecydowali o tym, by ważne dla nich informacje przekazywać drogą ustną z pokolenia na pokolenie – bo uznawali, że w ten sposób będą lepiej chronione i nie dostaną się w niepowołane ręce. Pieczę nad przekazami sprawowali druidzi, którzy w celtyckim społeczeństwie cieszyli się największym szacunkiem. Mogli bezpiecznie podróżować nawet pomiędzy walczącymi ze sobą plemionami, nie obawiając się, że jakikolwiek wrogi wojownik podniesie na nich rękę. Celtowie mieli też swoich genealogów – zapamiętujących rodzinne tradycje – jak i bardów – opowiadających ludowe historie.

#6. Równouprawnienie po celtycku

W swoim dążeniu do podboju Europy Rzymianie dotarli aż do Brytanii – było to w 43 r. n.e. pod wodzą cesarza Klaudiusza. Po drodze toczyli boje z napotykanymi Celtami. Boje głównie zwycięskie, przez co europejskie plemiona podlegały stopniowej romanizacji. Nie bez oporu, warto dodać. W 60 r. królowa Boudika wznieciła na wyspach powstanie, które doprowadziła do odbicia z rąk Rzymian Camulodunum, później Londinium i Varulamium. Celtowie nie widzieli przeszkód, by najwyższe pozycje w społeczeństwie zajmowały właśnie kobiety. Nie brakowało ich więc ani we "władzach plemiennych", ani w wojsku – druidki odgrywały istotną rolę chociażby w zbrojnych kampaniach Celtów.

#7. Nowe "powstanie celtyckie"

Pomiędzy IV a VI stuleciem skończyły się dla Celtów dobre czasy – ulegli, atakowani regularnie przez plemiona germańskie, słowiańskie czy przez Hunów, którzy swoją drogą mieli wydatny udział w upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Tysiąc lat później mało kto już identyfikował się z celtyckim pochodzeniem, co... od pewnego czasu się zmienia. Już od XIX stulecia w Irlandii, Szkocji czy Walii pojawia się coraz więcej osób określających się mianem Celtów. Przyświeca im to, co ich przodkom przed wiekami – sprzeciw wobec odgórnie narzuconego panowania. Tym razem brytyjskiego. Czy twierdzenia "współczesnych Celtów" mają uzasadnienie historyczne pozostaje wątpliwe, natomiast jest to z pewnością interesujące zjawisko, które być może – za sprawą różnych inicjatyw – pozwoli nam odkryć jeszcze wiele ciekawych informacji o tej dawnej kulturze.