Na kiermaszu, gdzie każdy jeden człek -- bez względu czy królem najjaśniejszym był, czy kmieciem obdartym -- mógł zaprezentować owoce swojej literackiej twórczości, zalągł się chochlik perfidny, a złośliwy za trzech.
Podobny małpie z dalekich krain, włochaty i ogoniasty -- nie większy jednak od upasionego kota, który na myszach wyrósł, a te na ziarnie we młynie -- panoszył się pośród poczciwych ludzi. Poczwara ta wredna była i do przegonienia trudna, jak głupia myśł, co czasem człowieka najdzie i sczeznąć nie chce. Śmiałek prezentujący gawiedzi opowieść, felieton albo anegdotę musiał mieć na uwadze, że produkt, choćby najwyższej był próby, wypieszczony i miesiącami obmyślany, może zostać przez chochlika bez litości wyśmiany. Gdy nie lał żółci na twórczość innych, wredny brzydal pokazywał własne utwory, jedne długie niczym litanie, inne krótkie jak pojedyncza zdrowaśka zgoła. Uważny czytelnik mógł się przekonać, że niemniej ułomne były od innych, tak ochoczo przez chochlika gnojonych i mieszanych z błotem, w którym tylko świnie gospodarskie ryją.
Taka to była dziwna istota, a język jej jadowity i niewyparzony. Zdawało się, że tylko dwie rzeczy czynią ją szczęśliwą: krytykowanie innych i napawanie się swoim geniuszem.
Nie inaczej było się w dniu, gdy efekty swojej pracy przedstawiła nieczęsto goszcząca na kiermaszu Yenn. Nie minęło dużo czasu, a chrząkając i plując wypełzła przy niej pokraka na światło dzienne.
-- Ha! -- trysnęła jadem. -- Ani to takie, ani owakie. Nie masz tu bohatera, z którym czytelnik miałby się utożsamić. Ot, krótka anegdotka.
-- Idź precz, złośliwa bestyjo! -- gonili go ludzie. -- Śmieszne to przecie i zakończenie ma trafne, z humorem. Rzekłbyś -- zamiast opowieści o smoku, zwykłej i lęk budzącej, coś innego masz tutaj, mniej pospolitego, z czego uciecha i zabawa płynie.
Ale chochlik nie pierwszy raz słyszał takie dictum.
-- Głupi wasz gatunek, oj głupi -- zajazgotał. -- Prawdą nikt z was smoczym językiem nie włada, ryku jego nie zrozumie i pism nie przeczyta. Skąd tedy wiecie, czego chce bestyja? Białogłowy z przyzwyczajenia i obyczaju przedwiecznego smokowi byście rzucali?! Król ze smokiem gadać nie umiał, a z miejsca wiedział, że córę poświęcić musi? Zaiste, ciemny z was naród i pomyślunkiem nieskażon.
Paru chłopa się zadumało, ale reszta dalej na chochlika naskakiwała.
-- Patrzajcie, ludzie! -- zakrzyknęła jakaś baba. -- Taki mały, chodakiem by go kto nakrył, a każdemu błędy wylicza.
-- Opowiastka zacna -- stwierdził jakiś dobrodziej -- i po naszemu napisana. Orzeczenia i przydawki na zadku zdania siedzą tak często, jakby to sam mój wuj Bazyli -- Panie, świeć nad jego duszą -- z grobu powstał i nam, dziatkom, historyję opowiedział.
-- A jakże! -- zgodził się chochlik niespodzianie. -- Tako gadane, jakby pierwszy lepszy chłopek z buraczanego pola to opowiedział, cobyśmy ja i wy, ludzie prości, wartko się w tekście połapali. Nie jest to uczonego męża mowa, oj nie. To może być wada, jednako może być i zaleta.
I mówił dalej w tonie wyniosłym i oskarżycielskim.
-- Trafiły się zdania sztampowe i niebogate, jedno podobne drugiemu jak ziarnka maku w korcu. Czytajcie, kto żyw i litery składać potrafi: "jedyna ich córka smokowi na pożarcie wydana być miała. Płaczów i szlochów w zamku końca nie było. Królewna zamknięta w swej komnacie na próżno wybawcy wyglądała. Dni zaledwie kilka wcześniej królewski doradca na pomysł przedni wpadł.". Usypiają one jak jednostajny krok chabety, co wóz skrzypiący za sobą ciągnie, cały czas tempem jednakim i niezmiennym.
Zawrzało w ciżbie ludzkiej, ale znaleźli się i tacy, co chochlikowi rację przyznali. Mało ich było w liczbie, a i nie wyrażali się głośno, toteż dało się słyszeć wołania niezadowolonych:
-- Pomnij, pokrako, że narrator chłop prosty i do równych sobie wypowiedź kieruje!
-- Właśnie, właśnie!
-- Jakiż on tam prosty, jak język smoczy zrozumieć mu idzie i słowa potwora dokładnie przytoczyć potrafi?! Już krzywe nogi starej karczmarki prostsze są niż on, ani chybi. Ale nie pochodzi narrator ze smoka rodu, bo smok inaczej się wyraża, niż on i ja, i wy. Po naszemu ów smok by powiedział: "Tam, do kata! Znowu jakąś poczwarę mi przysłali. Czy w tej okolicy już ładnych dziewek nie uświadczysz?!". Tymczasem inaczej mówi.
Przerwał chochlik, zmilczał -- bystrym okiem na ludzi zerkając, szpiczastym uchem łowiąc ich szepty.
-- To dobrze to czy źle, że opowieść snuta naszym językiem? -- zapytał w końcu młokos, co jeszcze wąsa pod nosem nie uhodował, a już w dorosłą rozmowę pchał się jak kot w ciepłą izbę.
Żachnął się na to chochlik i ogonem zamachnął. -- Za krótkie to, by każdy czytelnik oswoił się z archaizowanym, acz przaśnym stylem. Na gawędę nie wygląda, bo ubogie; dygresji braknie, także opisów i porównań, a tymi ostatnimi dobra gawęda kusi jak pyszna kasza skwarkami. W wielkim skrócie to wszystko podane, jako żart i nic więcej.
To powiedziawszy zakręcił się i -- niczym połyskliwy szeląg zostawiony na szynkwasie -- zniknął bez śladu.

Yenn stając pośród gawiedzi w chochlika się wpatrywała. Wredna to zaiste istota była, a wyglądała jakby ze świata innego wyrwaną została i tu złości swojej upust dać chciała. Na każdym zlocie bajarzy i anegdot opowiadaczy ktoś taki się znaleźć musiał. Słuchając jego wywodów, najpierw złość ją ogarnęła straszliwa tak, że ten czy ów z blisko stojących odsunąć się wolał. A gdy jeden ze słuchaczy, w brudnym i pomiętym fartuchu lepsze czasy pamiętającym, głośno chochlikowi przytaknął, Yenn tak na niego spojrzała, że skulił się w sobie i szybko w tłumie był zniknął. W miarę jednak wywodów małego złośnika sama rację mu przyznała i do wniosku doszła, że jej występ był średnio udany i gawiedzi należycie nie rozbawiła. Chochlik zaś zakręcił się i zniknął jak bańka mydlana. Yenn zaś w stronę miasta ruszyła. Noclegu jeszcze nie miała, a przeca zlot bajarzy był, pewnie wszystkie miejsca w karczmach zajęte. Znowu pod gołym niebem spać jej przyjdzie, a noce zimne … oj, zimne. Może się choć kto znajdzie dla rozgrzania posłania.


:KoX Dzieki za rzeczową krytykę