Stare sposoby leczenia migreny, które sprawiają, że czujesz się nieswojo

Upuszczanie krwi

Średniowieczne wyobrażenia dotyczące fizjologii człowieka były dość egzotyczne. Uważano, że organizm jest kontrolowany przez cztery rodzaje płynów, które są w delikatnej równowadze. Wszelkie zaburzenia tej równowagi powodowały choroby, a jednym z nich była migrena. Upuszczanie krwi do połowy XVIII wieku było głównym sposobem przywrócenia równowagi płynów wewnętrznych. Rozdzierający i przedłużający się ból głowy, któremu towarzyszyły nudności, był jednym z wielu wskazań do tego zabiegu.


Tak było do 1770 r., dopóki szwedzki lekarz Samuel Auguste Tissot nie ustalił, że migrena jest odrębną chorobą i zaproponował jej leczenie, oprócz upuszczania krwi, lekami z liści drzewa pomarańczowego i waleriany, częstymi kąpielami i specjalnie opracowaną dietą.

Trepanacja czaszki

Trepanacja czaszki jest jedną z pierwszych operacji chirurgicznych opanowanych przez człowieka. Nawet starożytni Egipcjanie używali jej do leczenia różnych urazów i bolesnych stanów. Pierwszym, który w XVI wieku zaproponował leczenie migreny trepanacją, był holenderski lekarz Petrus Forestus, który przeprowadził pierwszą operację u pacjenta z nieuleczalną, ciężką postacią tej choroby.


Forestus wywiercił otwór w czaszce pacjenta, przez który mógł pobrać próbkę rdzenia pacjenta. Po zbadaniu pobranej tkanki chirurg stwierdził, że przyczyną choroby jest „czarny robak”, który zaraża mózg pacjenta migreną.

W 2010 roku ten udokumentowany przypadek został zbadany przez neurologa Petera J. Koehlera, który zasugerował, że Forestus pomylił ciemnienie tkanek z „czarnym robakiem”. Zjawisko to może być spowodowane przewlekłym krwiakiem podtwardówkowym, który jest nagromadzeniem krwi między wyściółką mózgu a jego powierzchnią. To najprawdopodobniej było przyczyną okropnych bólów głowy pacjenta.

Czosnek i skalpel

Arabski lekarz i naukowiec Abu Qasim Khalaf Ibn Abbas Al Zahrawi (lub – jak nazywali go Europejczycy – Albucasis) żył w XI wieku w Andaluzji, na terenie współczesnej Hiszpanii. Dzięki swojej wiedzy i umiejętnościom ten Arab stał się znany w całym świecie arabskim, a nawet otrzymał zaszczyt zostania osobistym lekarzem kalifa Kordoby.


Jednym z wynalazków Albucasisa była metoda leczenia migreny za pomocą czosnku. Zabieg rozpoczynał się od wykonania głębokich nacięć skroni przy pomocy skalpela. W powstałych zagłębieniach umieszczano ząbki czosnku, po czym rany bandażowano i czekano 15 godzin. Następnie usuwano czosnek, a rany nacierano olejem przez kilka dni. Ostatecznym celem było zropienie ran, po czym uzdrowiciel kauteryzował rany rozgrzanym do czerwoności żelazem i odsyłał pacjenta do domu. Uważano, że w ten sposób można całkowicie wyleczyć migrenę. Trudno sobie wyobrazić cierpienie pacjenta podczas takiego leczenia. Nic dziwnego, że po tym bał się nawet zasugerować kolejny atak swojej choroby.

Drętwa elektryczna

Zanim odkryto lecznicze właściwości upuszczania krwi i czosnku, ludzie „leczyli” cierpiących na migrenę innymi dostępnymi sposobami. Nadworny lekarz cesarza rzymskiego Klaudiusza, Skryboniusz Largus, zwrócił uwagę na drętwy elektryczne, zdolne do generowania wyładowań elektrycznych.


Był to początek nowej ery w terapii, ponieważ przez wiele stuleci najpierw sam Scribonius, a następnie jego uczniowie leczyli migreny, kolkę nerkową, podagrę, a nawet wypadanie odbytnicy i moczenie elektrycznymi wstrząsami wywołanymi przez płaszczki. Do XVIII wieku używano drętw, ale wtedy ktoś odkrył w rzekach Ameryki Południowej węgorza elektrycznego, którego „efekt leczniczy” był silniejszy.

Zabieg wyglądał śmiesznie, gdyż pacjent zmuszony był jedną ręką dotknąć głowy, a drugą opuścić do pojemnika z żywą rybą. Kolejne wyładowania pomagały w trakcie jednej sesji pozbyć się przeklętej migreny. Nie ulega wątpliwości, że efekt terapeutyczny zabiegu z użyciem elektryczności był zbliżony do tego, jaki uzyskuje się po wprowadzeniu pod skórę głowy czosnku.

Bańki

Inną torturą dla cierpiącego na migrenę było stawianie mu baniek. Takie leczenie polegało na instalacji gorących naczyń szklanych na ciele pacjenta. Efekt bańki był podobny do efektu upuszczania krwi – wierzono, że bańka wyciąga nadmiar płynu z organizmu, przywracając optymalną równowagę.


Głównym popularyzatorem tej metody leczenia był burmistrz Amsterdamu Nicolaes Tulp, który był również lekarzem. Urzędnik twierdził, że był w stanie wyleczyć kobietę, której nie pomogły inne metody, terapią bańkami.

Pęcherze, pozostałe po zdjęciu gorących baniek, zostały nasmarowane kantarydyną w celu wzmocnienia efektu terapeutycznego. Ta żrąca substancja wytwarzana przez chrząszcze oleicowate, przy nadmiernej gorliwości uzdrowiciela, zostawała wchłaniana przez skórę w zbyt dużych ilościach, powodując ogólne zatrucie organizmu.


Objawy wywoływane przez wydzieliny chrząszczy obejmują bolesne oddawanie moczu, wymioty, zaburzenia czynności nerek, a czasem śmiertelną niewydolność wielonarządową. Ci, którzy przeżyli szczególnie pilne stawianie baniek, nigdy nie przyznali się, że nadal cierpią na migreny.

Suszone mole

Jedną z najbardziej nieszkodliwych metod walki z migreną w średniowieczu była metoda zaproponowana przez arabskiego lekarza oftalmologa Aliego ibn Isa al-Kahhala. Naukowiec ten zasłynął z pracy „Notatki okulisty”, w której opisał 130 chorób oczu i metody ich leczenia.


Neurologia była niczym innym jak hobby wielkiego okulisty, ale osiągnął on w tej dziedzinie niemałe sukcesy. Al-Kahlem zalecił, aby leczyć migreny kompresami z wysuszonych moli, które miały być przymocowane do głowy tkaniną. Historia milczy na temat skuteczności tej terapii. Być może pacjent mówił o uldze z szacunku dla autorytetu naukowca – albo z obawy, że stanie się ofiarą praktykowanej wówczas jeszcze kuracji czosnkiem.

Kąpiele borowinowe

Leczenie wodami mineralnymi to kolejny bezużyteczny, ale bezbolesny sposób leczenia napadów migreny. Było modne na początku XIX wieku i od razu zyskało uznanie na całym świecie. Marienbad i Karlowe Wary stały się najpopularniejszymi kurortami w Europie, w których gromadzili się chorzy z różnych krajów. Wszystko było leczone wodą, w tym „zastoinowe bóle głowy”.


Nieco później bestsellerem stały się kąpiele błotne, za pomocą których lekarze próbowali „wyciągać nadmiar krwi” z głowy i jednocześnie uspokoić układ nerwowy pacjenta.

Kąpiel błotna nie powinna być zbyt gorąca. Podczas zmywania brudu stopy należało ocierać o siebie, a następnie wycierać twardym ręcznikiem. Po zabiegu zalecany był energiczny spacer, który poprawiał krążenie krwi.

Takie instrukcje przekazał pacjentom lekarz armii pruskiej, Apolinary Wiktor Jagielski, w 1873 roku. Nietrudno dostrzec postęp medycyny w leczeniu migreny. Rekomendacje Jagielskiego jako pierwsze miały przynajmniej jakieś naukowe uzasadnienie. Błotem nie dało się wyleczyć migreny, ale można było uciec od wyczerpujących bólów głowy i uzyskać chwilową ulgę.


Mamy fuksa, że żyjemy w czasach, kiedy metody barbarzyńskie stopniowo wyszły z użycia i zostały zastąpione bardziej naukowymi i postępowymi.