Chuligan to nazwisko, muskuł to mały gryzoń, a awokado to pomarszczona moszna? - pochodzenie niektórych wyrazów potrafi być zaskakujące!

#1. Chuligan

Mieszkając na bałuckim blokowisku nierzadko miałem do czynienia z małoletnimi kibolami, którzy pod osłoną nocy mazali po murach hasła będącymi jawną deklaracją ich miłości do ukochanej drużyny piłkarskiej. Czasem było to „Jebać żyduw!”, innym razem „Morda nie szklanka – ŁKS Limanka”, a nader często pojawiały się bohomazy o treści „Bałuty hooligan’s!” (z obowiązkowym apostrofem, bo to zawsze fajnie się prezentuje). Bycie chuliganem dla łódzkiego dresa zawsze jest powodem do dumy. Niestety, taki ufajdany wyniesioną z domu patologią, Sebenides z Bidetu, rzadko kiedy w ogóle zdaje sobie sprawę, że pierwotnie wyraz „chuligan” był… czyimś nazwiskiem!


Konkretnie – rodzinki Hoolihanów, wywodzących się z XIX-wiecznej Irlandii, hałaśliwej i zdeprawowanej do cna familii, której sława doprowadziła do tego, że w alkoholowych spelunach wyśpiewywano o niej pijackie piosenki. I to pewnie z tegoż rodu pochodził niejaki Patrick Hoolihan – zakapior i złodziej, który obił niejedną paszczę w dawnym Londynie. Jak widać sława tego prymitywnego zbira wyszła daleko poza Wielką Brytanię.

#2. Tatuaż

Z języka angielskiego dotarł też do nas wyraz „tatuaż”. Nie jest to jednak słowo o korzeniach w mowie Szekspira. Po raz pierwszy słowo to użyte zostało w 1796 roku przez samego kapitana Jamesa Cooka, który tak nazwał zwyczaj barwienia skóry przez przedstawicieli polinezyjskich plemion. Co ciekawe – tatuowanie się znane już było Brytyjczykom nieco wcześniej, jednak wówczas mówiono o tej praktyce jako o formie „malowania” ciała. Wspomniany podróżnik, który zaobserwował ten zwyczaj podczas swej wizyty na Polinezji, zasłyszał jego lokalną nazwę – „tatau”, co oznaczało dosłownie „znak zrobiony na skórze”.

#3. Robot

W tym przypadku nie będzie dużego zaskoczenia, bo etymologii słowa „robot” każdy może się domyślić. Chodzi oczywiście o „robotę”. To określenie ciężkiej, często wymuszonej, fizycznej pracy zaczerpnięto jednak nie z mowy polskiej, ale z języka czeskiego. W latach 20. ubiegłego wieku tamtejszy pionier fantastyki naukowej - Karel Čapek napisał scenariusz sztuki teatralnej pt. „R.U.R.” (Roboty Uniwersalne Rossuma). Interesujące jednak jest to, że wyraz, którego autorem był brat pisarza – Josef Čapek, wcale nie odnosił się do humanoidalnych maszyn, ale do żywych istot będących sztucznie wyhodowanymi, uproszczonymi wersjami ludzi, których zadaniem było wykonywanie katorżniczej pracy.


Dobre dwie dekady później, kiedy już wyraz „robot” rozprzestrzenił się w znaczeniu mechanicznego urządzenia służącemu człowiekowi, rosyjsko-żydowski pisarz Isaac Asimow spopularyzował pochodzące od niego słowo „robotyka”, jako dziedzinę nauki zajmującą się projektowaniem i budowaniem robotów.

#4. Kwarantanna

Wyraz „kwarantanna”, czyli przymusowa izolacja, podczas której tyjemy, nadrabiamy seriale i toczymy gównoburze na Facebooku, pochodzi jeszcze z czasów kiedy mieszkańcy Europy byli dziesiątkowani przez dżumę. Termin ten dotarł do nas z języka weneckiego i powstał w początkowych latach istnienia Republiki Raguzy.


W XIV-wiecznych portach tego kupieckiego państwa, znajdującego się pod zwierzchnictwem Wenecji, wprowadzono wówczas zasadę, że pasażerowie (zarówno ludzcy, jak i zwierzęcy) każdego statku, który tam dopływał, musieli pozostać na pokładzie przez okres 40 dni. I dokładnie takie znaczenie, czyli „40 dni” ma właśnie wyraz „quarantena”. Dopiero po tym czasie podróżnicy mogli stanąć na lądzie.

#5. Malaria

To paskudna, tropikalna choroba roznoszona przez pięć gatunków pierwotniaków z rodzaju Plasmodium. Osoba, która ma wątpliwe szczęście złapać to dziadostwo, cierpi z powodu wysokiej gorączki, opuchniętego ciała, sraczki, a jeśli nie podejmie odpowiednio szybko leczenia - często kończy swój żywot.


Co zaskakujące – sam wyraz „malaria” pierwotnie wcale nie musiał oznaczać tego konkretnego choróbska. Przez długie stulecia lekarze dopatrywali się źródeł wielu infekcji, a nawet epidemii w tzw. morowym powietrzu, zgniłych, często obecnych w okolicach bagien, wyziewach, które to truć miały ludzki organizm. Po raz pierwszy konotacje pomiędzy chorobami a mokrą ziemią zauważyli już Egipcjanie dobrych 1500 lat przed naszą erą. I chociaż dziś wiemy, że bagna nie produkują żadnych niebezpiecznych oparów, to nadal posługujemy się nazwą „malaria”, która to wprost wskazuje na źródło choroby – po włosku „mala aria” oznacza dosłownie – „złe powietrze”.

#6. Muskuł

W sumie to trudno jednoznacznie stwierdzić czemu właściwie Rzymianie nazwali mięsień mianem „musculus”, czyli „małą myszą”. Jedyne sensowne wytłumaczenie to takie, że komuś napięty bicek kojarzyć się może kształtem z jakimś stworzeniem przemieszczającym się pod powierzchnią skóry?

#7. Awokado

Wiedzieliście, że awokado ma swoja polską nazwę? To smaczliwka wdzięczna! Owoc ten uprawiany jest od dobrych 9 tysięcy lat. Pierwotnie roślina ta występowała na terenie współczesnego Meksyku, jednak z czasem rozpowszechniła się i obecnie spotkać ją można na ziemiach obu Ameryk. Hiszpanie nazwali ten cud natury mianem „aguacate”, przerabiając tym samym zasłyszane z azteckiego języka nahuatl słowo „āhuacatl”. Ciekawe czy hiszpańscy konkwistadorzy i kronikarze zdawali sobie sprawę, że słowo to oznacza po prostu „jądro”. Pomijając już fakt, że awokado uważane było za afrodyzjak, Aztekom kształt i tekstura tego (często rosnącego w parach) owocu przypominały pewnie pomarszczony, obwisły wór wioskowego starca.