Historia po słowiańsku IV: XIX-wieczne wiejskie śluby cz. 2

Domostwo panny młodej jest miejscem uczty, składającej się po raz kolejny z gorzałki, pierogów, ale też korowaju. Bogatsze rodziny dodawały do tego zestawu mięso, a po jedzeniu stawiały na stół piwo. Korowaj pełni również inną funkcję niż wyłącznie spożywczą – swatowa ofiaruje go nowożeńcom na wesele. W owym czasie była to bułka pszeniczna, według Kolberga, "bez żadnego prawie starania pieczona, bez drożdży". Dlatego właśnie na korowaj mówiło się "zakalec na palec", z powodu tej niedbałości w przygotowaniu.


Kiedy korowaj (według Kolberga znacznie mniej starannie wykonany niż powyższy) zostanie już ofiarowany nowożeńcom, wesele odbywa się w domu panny młodej, o ile jest on wystarczająco przestronny. Częściej jednak udawano się do wynajętej karczmy, w której organizowano imprezę. Zupełnie jak dziś wszystkiemu przewodzą starosta i starościna – zostają nimi albo najstarsi wiekiem mieszkańcy wsi, albo swat i swatowa.

Opuszczając dom matki panny młodej, weselnicy w towarzystwie grajka, który ponownie przygrywa im wesołe pieśni, udają się do karczmy, w której wesele ma się odbyć i tam tańcują do upadłego. Najczęściej wykonywane tańce w tamtym okresie przypominały oberka – unikano natomiast poloneza i krakowiaka, ponieważ ludzie z innych regionów Polski po prostu nie radzili sobie z tym ostatnim zbyt dobrze. Jak wskazuje Kolberg, jeśli ktoś był wyjątkowym antytalentem, krakowianie śmieli się z niego, nazywając taniec "bezkształtną kołowacizną" lub w bardziej skrajnych przypadkach "tańcem niedźwiedzia".


Wesele to jednak nie tylko taniec, ale również zabawa przy stole. Nie będzie dla was zaskoczeniem, że na takiej imprezie pito zupełnie bez umiaru. Prowadziło to nie tylko do przepychanek o kolejność do butelki, na weselach rozgrywały się dantejskie sceny i prawdziwe bitwy pięściami lub przedmiotami wokół, w tym oczywiście wspomnianymi butelkami. Nie uznawano tego za coś złego, raczej za stały obyczaj. Kiedy mężczyźni pili, po prostu dawali sobie po twarzy i był to wówczas standard. Co więcej, uczestnicy takich walk, z pociętymi twarzami, bliznami, nieraz nawet okulawieni, chwalili się wśród swoich znajomych pamiątkami na ciele. Jeżeli awanturnik miał po weselu pamiątki, znaczyło to, że impreza była bardzo udana. Mówiło o tym przysłowie: "To my gody, gdy pamiętał stary, co ucierpiał młody".


Godami nazywano czas wesela, które najczęściej były organizowane między nowym rokiem a wielkim postem. Adwent nazywał się wówczas "przedgody", a czas wielkiego postu "po godach". Wesele trwało najczęściej trzy dni, ale zdarzały się takie, które ciągnęły się aż przez tydzień. Z reguły im dłużej trwała zabawa, tym więcej było pijatyki, kłótni, zwady i bitwy.

Jak widać, wesela w połowie XIX wieku obchodzono bardzo hucznie. Liczyła się tona alkoholu i dobra zabawa, która nieraz przeradzała się w prawdziwą wojnę o flaszkę. Takie picie trwało kilka dni przed i kilka po ślubie. Nasi przodkowie mogliby nas zatem spokojnie zawstydzić, jeśli chodzi o organizację i rozmach imprez weselnych, a także ilość wypitego podczas nich alkoholu.

XIX wiek był bardzo ciekawym czasem, jeśli chodzi o kulturę i obyczaje. Kolejne aspekty życia codziennego z tamtych czasów przedstawię w kolejnych odcinkach Historii po słowiańsku. W następnym epizodzie zajmiemy się lichem. Dowiemy się, dlaczego mówiło się "do licha!", a także czym właściwie to licho było.

***

Artykuł powstał na podstawie informacji zawartych w 16. tomie (dotyczącym Lubelszczyzny) dzieła "Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce" autorstwa Oskara Kolberga, który w XIX wieku w rzeczonym cyklu monografii przybliżył szczegóły życia mieszkańców różnych terenów, w większości tych, które wchodzą w skład obecnej Polski. Z tego względu opisane wyżej zwyczaje mogły wyglądać inaczej w innych regionach.

Źródła: 1