Oni wcale tego nie powiedzieli! - 6 nagminnie powtarzanych cytatów, których autorstwo jest bardzo dyskusyjne

Marylin Monroe: „Jeśli nie potrafisz znieść mnie, gdy jestem najgorsza...”

Chociaż Tumbrl, Pinterest i setki niestabilnych emocjonalnie kobiet potrzebujących terapii panowania nad gniewem twierdzą inaczej, to ta słynna wypowiedź usprawiedliwiająca nerwowe zachowania niektórych pań nigdy nie została wypowiedziana przez Marilyn Monroe.


W każdym razie – nie ma na to żadnych dowodów. No, ale wiadomo – podpisanie tego durnego tekstu nazwiskiem znanej celebrytki nadaje takiemu cytatowi znamiona głęboko przemyślanego, filozoficznego przekazu, którego sensu podważać nie należy.

Stare indiańskie przysłowie: „Kiedy wycięte zostanie ostatnie drzewo...”

Podobny zabieg zastosowano przy nieco mądrzejszym „przysłowiu”, które to często okrasza się wizerunkiem pomarszczonego indiańskiego dziadka i sugeruje, że jest to mądrość starsza niż węgiel. Okazuje się jednak, że w tej formie tekst wcale nie jest taki leciwy. Wypowiedział go Thomas Parker, zwany też Sakokwenonkwasem, rzecznik plemienia Mohawków, podczas wykładu na uniwersytecie Harvarda w 1973 roku!


Jednak to nie on jest autorem tego „przysłowia”, a najprawdopodobniej bliżej nieznany z imienia i nazwiska Indianin z plemienia Abenaków, z którym to rozmowę przeprowadziła reżyserka oraz pisarka Alanis Obomsawin. Cytat ten trafił potem do jej książki i najwyraźniej stamtąd właśnie zaczerpnął go Parker.

Benjamin Franklin (czasem też Mark Twain): „Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki”

Bardzo to smutna, ale i równie prawdziwa mądrość, której to nigdy nie wypowiedział ani Mark Twain, ani Benjamin Franklin, chociaż obaj panowie słynęli z dość celnych spostrzeżeń na temat otaczającej nas rzeczywistości. Słowa te należą do Christophera Bullocka – autora napisanej w 1716 roku farsy pt. „Szewc z Preston”.


Faktycznie – wiele lat później, podpisując konstytucję Stanów Zjednoczonych, 81-letni wówczas Benjamin Franklin miał rzec: „Nasza nowa konstytucja jest teraz ustanowiona i ma formę, która obiecuje trwałość, ale na tym świecie nie można być niczego pewnym poza śmiercią i podatkami”. To, że polityk faktycznie użył wówczas tej maksymy, też jednak nie jest do końca potwierdzoną informacją. Pewne jest natomiast to, że dwa lata później cytat ten pojawił się w pisanym po francusku liście, który Franklin wysłał do swego przyjaciela – znanego fizyka Jeana-Baptiste Le Roya.

Maria Antonina: „Niech jedzą ciastka!”

Słynna żona króla Ludwika XVI ma dość nędzną opinię osoby próżnej, głupiej i zadufanej w sobie. W momencie kryzysu w państwie tę austriacką arcyksiężniczkę pomawiano o trwonienie królewskiej fortuny, bzykanie się po kątach z liczną gwardią kochanków, a nawet spiskowanie przeciw swemu mężowi. Ponadto nielubiana wśród Francuzów dama uważana była za babsko niezwykle wręcz głupie. Do historii przeszła jej reakcja na wieść o tym, że chłopi cierpią głód z powodu bardzo ograniczonych zapasów chleba. „Niech jedzą ciastka!” - rzec miała wówczas Maria Antonina.


Może i małżonka władcy Francji była osobą o bardzo małym rozumku, ale pewne jest to, że nigdy nie wypowiedziała takich słów. W każdym razie nie ma na to żadnych dowodów. Ten cytat pojawił się za to w autobiograficznej książce genewskiego filozofa - Jeana-Jacquesa Rousseau. Autor opisywał sytuację, w której ukradł butelkę wina i bardzo chciał znaleźć odpowiednią zagryzkę dla swojego łupu. Uznał jednak, że jest on zbyt dostojnie ubrany, aby brukać się wizytą w jakiejś plebejskiej piekarni. „W końcu przypomniałem sobie radę wielkiej księżniczki, która dowiedziawszy się, że chłopi nie mają chleba, odpowiedziała: Niech więc jedzą brioszki!” - napisał Rousseau.

O jaką „wielką księżniczkę” mogło chodzić? Ano na pewno nie Marię Antoninę! W chwili gdy filozof pracował nad swoją książką, późniejsza oblubienica władcy Francji miała zaledwie 10 wiosen i dopiero dwa lata później przyjechała do Paryża, aby zawrzeć małżeński związek z przyszłym królem. Być może chodziło więc o Marię Teresę, wybrankę serca Ludwika XIV?

Nicolo Machiavelli: „Cel uświęca środki”

Żyjący na przełomie XV i XVI wieku filozof Nicolo Machiavelli był zwolennikiem republiki i bardzo nie podobało mu się, że do władzy we Florencji kolejny raz doszedł ród Medyceuszy. Przedstawiciele tejże dynastii też nie pałali szczególną sympatią do otwarcie głoszącego liberalizm przedstawiciela renesansowej myśli politycznej. Popadł on w niełaskę, a nawet trafił do więzienia, posądzony o spiskowanie przeciw władzy.


Rok później, przeprowadziwszy się do posiadłości we wsi San Casciano, Nicolo napisał poradnik strategii utrzymania władzy pt. „Książę”. Zawarte w tym dziele przemyślenia stały się podstawą doktryny zwanej makiawelizmem, której główną zasadą był uświęcający środki cel. A temu służyć miało nawet okrucieństwo i terror, jeśli stawka byłaby odpowiednio wysoka.

Mimo że to właśnie Machiavellemu przypisuje się słynną dewizę, to w rzeczywistości jest ona znacznie bardziej leciwa. Autorem słów „Exitus acta probat”, czyli „Wynik mierzy czyny”, był żyjący w I wieku naszej ery Owidiusz, który zawarł je w zbiorze listów pt. „Heroidy”.

Joseph Goebbels: „Kłamstwo powtórzone tysiąc razy staje się prawdą”

Niesławny minister propagandy III Rzeszy jest chyba najbardziej odpowiednim człowiekiem do wypowiedzenia tych słów. Nie oznacza to jednak, że to on jest ich autorem.


Nie ma bowiem żadnych dowodów na to, że taki cytat padł z ust Goebbelsa. W rzeczywistości najbliższy tym słowom jest fragmentem książki, którą Joseph napisał w 1941 roku. A brzmiało to tak:

„Najważniejszy sekret angielskiego przywództwa nie ma nic wspólnego z inteligencją. Raczej wynika on z absolutnej pustki w głowie. Anglicy wychodzą z założenia, że gdy się kłamie, to należy robić to efektownie i mocno trzymać się tych kłamstw. I oni faktycznie upierają się przy nich nawet kosztem ośmieszenia się!”.

Tymczasem my sugerujemy, aby nie posługiwać się cytatami bez sprawdzenia ich źródła, albowiem za tysięcznym razem ich autorstwo zostaje z automatu przypisane osobie, która wcale musiała tych słów wypowiedzieć. A już nade wszystko - przestańmy zaśmiecać Internet debilnymi obrazkami okraszonymi kołczingowym bełkotem, nawet jeśli bełkoczącą jest sama święta Jadwiga Śląska.