Zbrodnicza krucjata Hare'a i Burke'a, która poniekąd przyczyniła się do... rozwoju medycyny

SZKOCKIE OŚWIECENIE

Szkocja była jednym z najbiedniejszych krajów w Europie. Wszystko zmieniło się w 1707 roku, kiedy państwo stało się częścią Wielkiej Brytanii. Reformy edukacji przeprowadzone przez Szkotów w połączeniu z potężną brytyjską gospodarką doprowadziły do bezprecedensowego rozkwitu filozofii, sztuki, nauk społecznych i przyrodniczych.
W tym kraju rozpoczął się nowy historyczny etap, który trwał około stu lat i został nazwany szkockim oświeceniem.


W tym czasie uniwersytety w Edynburgu i Glasgow stały się zaawansowanymi ośrodkami naukowymi, w których dokonywano ważnych odkryć medycznych. W rezultacie James Young Simpson po raz pierwszy użył chloroformu do znieczulenia, a Joseph Lister wynalazł chirurgiczny środek antyseptyczny.

Wiatr zmian nie zawsze jednak był lekki i posłuszny. Czasami jego porywy pozostawiały przerażające ślady.


POZYSKIWACZE CIAŁ

Szybki rozwój medycyny zwiększył zapotrzebowanie na ludzkie zwłoki - niezbędne zasoby do studiowania anatomii. Tutaj rodził się problem: prawo pozwalało na dokonywanie badań tylko na ciałach straconych morderców, a tych nie było aż tak wielu.
W odpowiedzi na deficyt w Edynburgu i innych miastach, w szkołach medycznych pojawili się porywacze zwłok lub, jak ich nazywano, "wskrzesiciele". Grupy przedsiębiorczych ludzi urządzały nocne naloty na cmentarze, wykopywały świeże ciała i potajemnie sprzedawały je studiującym anatomię. Lekarze hojnie płacili za każde zwłoki, nie zadając zbyt wielu pytań.


Aby chronić groby bliskich przed złodziejami ciał, ludzie podejmowali najbardziej desperackie kroki. Dla bogatych zmarłych budowano mortsafe - klatkę, która chroniła trumnę. Na cmentarzach budowano wieże strażnicze. W przypadku schwytania "wskrzesicieli" czekał dobry omłot, jeśli nie rozprawa sądowa.
Tak oto wzrosła trudność pozyskania ciał, ale przez to wzrosła i cena za każdego trupa. Wielu nadal wykopywało, a niektórzy poszli jeszcze o krok dalej.

ANATOMICZNE ZABÓJSTWA

W kwietniu 1828 roku William Burke wszedł do jednego ze sklepów monopolowych w Edynburgu. W godzinach porannych często bywały tam prostytutki. Burke zauważył tam dwie dziewczyny i nawiązał rozmowę. Mężczyzna postawił im po szklance rumu, a następnie kupił butelkę whisky i zaprosił dziewczyny do domu swego brata. Po pewnym wahaniu dziewczyny zgodziły się. Na miejscu zjedli śniadanie - jajka sadzone i wędzoną rybę z chlebem, pijąc przy tym dużo alkoholu. Brat wyszedł do pracy, a pozostali kontynuowali biesiadę. W końcu młodsza z dziewcząt, o imieniu Mary, upiła się i zasnęła przy stole. Jej przyjaciółka Janet nadal piła - do czasu, gdy do mieszkania weszła żona Burke'a. Ujrzawszy nieznajome kobiety, z zazdrości wywołała awanturę. Przestraszona Janet pospiesznie opuściła dom, zostawiając śpiącą koleżankę. Nie widziała już więcej Mary żywej.


Kiedy żona w końcu opuściła mieszkanie, Burke wezwał swojego kolegę, Williama Hare. Wspólnie udusili Mary, umieścili zwłoki w skrzyni i przekazali je asystentowi miejscowego lekarza, Knoxa. Była to ich piąta ofiara. Robert Knox zachwycił się jej urodą tak bardzo, że zakonserwował ciało, aby rysownik miał czas na wykonanie anatomicznych szkiców. Sekcja zwłok odbyła się trzy miesiące później.

Irlandzcy imigranci, Burke i Hare, przybyli do Edynburga w poszukiwaniu lepszego życia. Hare ożenił się z właścicielką pensjonatu, a Burke i jego żona wynajęli u nich pokój. Ich zbrodnicza historia zaczęła się przez przypadek. Pewnego dnia jeden z lokatorów zmarł, będąc winnym pieniądze małżeństwu Hare’ów. Właściciel żałował utraty pieniędzy i poskarżył się Burke'owi. Wtedy przyjaciel wpadł na genialny pomysł: dlaczego nie sprzedać trupa, o którego nikt się nie upomni?

Po otrzymaniu 7 funtów i 10 szylingów za ciało od doktora Roberta Knoxa, przyjaciele zasmakowali w takim sposobie zarobkowania. Niestety, najemcy nie umierają każdego dnia - Irlandczycy musieli zatem wziąć sprawy w swoje ręce. W następnym roku, w okolicach West Port, Burke i Hare zabili łącznie 16 osób. Atakowali tych, którzy nie potrafili się obronić: starców, chorych i kobiety. Nie oszczędzili nawet dzieci.


Metoda zabijania była prawie zawsze taka sama. Ofiarę upijano do nieprzytomności, a następnie duszono, zasłaniając jej usta i nos. W tamtych czasach lekarze nie byli w stanie rozpoznać okoliczności takiej śmierci. Później w języku angielskim pojawiło się słowo "burking", powstałe od nazwiska Burke. Oznacza "zabijanie bez pozostawiania śladów".

Burke i Hare mieli sporo szczęścia. Nigdy nie byli szczególnie ostrożni, nie bali się publicznie pokazywać z ofiarami i często zabijali znajomych. Prędzej czy później musieli zostać złapani. I w końcu tak się stało.


EGZEKUCJA I IMPLIKACJE SPOŁECZNE

Ponurym zrządzeniem losu ostatnie morderstwo miało miejsce w Halloween, 31 października 1828 roku. W tym czasie Burke i jego żona przeprowadzili się już do innego domu. Zamieszkiwała tam również starsza Irlandka, Margaret Docherty. W nocy, kiedy mieszkańcy miasta świętowali Halloween, kobieta, za sprawą współlokatora, pożegnała się ze światem żywych.

Burke i Hare (który jak zawsze przybył, by pomóc koledze) udali się następnie do asystenta Knoxa. Przestępcy nie wzięli pod uwagę, że nie wszyscy chcą pracować w Halloween. Asystent anatoma zgodził się przyjąć ciało nie wcześniej niż następnego dnia rano. W rezultacie Burke i Hare ukryli ciało w skrzyni pod jednym z łóżek i to był fatalny błąd.


Kiedy rodzina Gray'ów, również zamieszkująca wspólnie z Burke'em, wróciła z imprezy, od razu wyczuli, że coś jest nie tak. Zabójca był zdenerwowany i nie pozwolił im podejść do łóżka, na którym pani Grey zostawiła swoje pończochy. Kiedy Burke wyszedł na chwilę, Ann Grey odkryła zwłoki. Kobieta i jej mąż pośpiesznie opuścili dom i poszli na policję.

Przedstawiciele prawa znaleźli Margaret, a także ciała kilku innych ofiar u Knoxa. Przesłuchano świadków. Burke i Hare zostali zatrzymani, ale inspektor uznał, że dowody są niewystarczające. Lekarze nie mogli potwierdzić, że ktoś udusił zmarłych. Wyjściem było pójście na układ z jednym z przestępców - Hare'em. Wydał wspólnika w zamian za całkowity immunitet. Żony morderców i brat Burke'a również byli podejrzani, ale śledztwo nie wykazało ich winy.

Obawiając się zemsty mieszkańców, rodzina Hare i żona Burke'a uciekli z Edynburga. Zaszyli się gdzieś, próbując zostawić przeszłość za sobą. Doktor Knox również musiał odejść z powodu swojej nadszarpniętej reputacji, chociaż przysięgał, że nie wiedział nic o zabójstwach. William Burke przyznał się do winy i został skazany na karę śmierci. 28 stycznia 1829 roku powieszono go przy akompaniamencie wściekłych okrzyków wielotysięcznego tłumu.


Jak na ironię, ciało zabójcy zostało wysłane na otwarty pokaz sekcji zwłok na Uniwersytecie w Edynburgu. Lekarze wykonali odlew twarzy, by wykonać maskę pośmiertną. Ze skóry pobranej z różnych części ciała Burke wykonano makabryczne pamiątki, na przykład ze skóry lewej ręki przestępcy zrobiono etui na wizytówki. Te artefakty oraz szkielet Burke przechowywane są w Muzeum Anatomicznym Uniwersytetu w Edynburgu.
Po sekcji profesor Monroe tak podpisał protokół:
"Napisano krwią W. Burke, powieszonego w Edynburgu. Ta krew została pobrana z jego głowy".

Morderstwa w Edynburgu odbiły się szerokim echem w całym kraju. Obrosły legendami i stały się motywem dla licznych dzieł sztuki. Co ciekawe, zbrodnicza działalność Burke'a i Hare'a miała także jeden pozytywny aspekt - wywołała w środowiskach akademickich dyskusję na temat przestarzałego prawa z 1752, które zezwalało przeprowadzać legalną sekcję zwłok tylko na bardzo ograniczonej populacji ciał. W rezultacie, w 1832 r. przyjęto tzw. Anatomy Act, który umożliwił przekazywanie do celów naukowych ciał wszystkich zmarłych w więzieniach, szpitalach, schroniskach dla umysłowo chorych i domach pracy.