Jak ukryć okręt na środku oceanu?

Dazzle oznacza "oślepiać", "olśnić", czy (tutaj chyba najlepiej pasujące) "otumanić". Wilkinson prawdopodobnie działał pod wpływam kubistów i artystów takich jak Picasso, którzy świadomie zaburzali kąty i perspektywę w swoich dziełach, aby uzyskać efekt artystyczny. I właśnie ta sama technika zastosowana do malowania kadłubów okrętów powodowała, że obserwatorowi znacznie trudniej było ocenić odległość do niego, kurs względny jakim się poruszał i prędkość. W warunkach wojennych dawało to ogromną przewagę takiemu okrętowi. Dobrze dopasowane malowanie znacząco utrudniało nawet rozpoznanie klasy nadpływającej jednostki.

Pierwsze próby z maskowaniem okrętów polegały na ukrywaniu jego uzbrojenia - armat czy ambrazur (otworów strzelniczych) - zasłaniając je elementami ze sklejki czy materiału i odsłanianiu ich tuż przed otwarciem ognia. Z drugiej strony zdarzało się też malować na burtach fałszywe ambrazury, aby zmylić obserwującego przeciwnika. Wilkinson wysnuł nowatorską i rewolucyjną teorię malowania dużych powierzchni mocno kontrastującymi kolorami, co niestety z jednej strony powodowało, że dużo łatwiej można było spostrzec okręt, ale jednocześnie znacznie trudniej było go trafić.

Takie maskowanie znacznie różniło się od tego co zwykle rozumiemy pod tym pojęciem. Zamiast łagodnych przejść między kolorami upodobniającymi obiekt do otoczenia i nieregularnych plam, okręty malowano silnie odcinającymi się kolorami, a poszczególne powierzchnie oddzielała jasna granica, malowana zwykle prostą, rzucającą się w oczy kreską. Linie i pola przecinały się pod różnymi dziwnymi kątami, co poważnie zaburzało możliwość rozpoznania kształtu.

Bardzo często w malowaniu stosowano naprzemiennie kolory biały i czarny, a wzory jakimi malowano kadłuby dopasowywano do poszczególnych okrętów, jednak nawet różne okręty tej samej klasy otrzymywały różne wzory, aby przeciwnik nie wyłapał i nie nauczył się stałych elementów. Linie maskowania nie miały nic wspólnego z naturalnymi liniami nadbudówek, burt i wież artyleryjskich, dzięki czemu obserwując jednostkę z daleka trudno było określić jej faktyczne położenie i prędkość. Dzięki temu, że każda jednostka była malowana inaczej trudno też było określić z jakim okrętem mamy do czynienia.

USS Leviathan

Jednostka została zbudowana jako statek pasażerski dla linii Hamburg America Line i ochrzczono ją Vaterland. Gdy w 1917 roku USA przystąpiły do pierwszej wojny światowej, statek stał w stoczni w Nowym Jorku, gdzie przystosowywano go do transportu wojska. Amerykanie przejęli go i wprowadzili do służby już jako okręt USS Leviathan. Powyższe zdjęcie zrobiono w lipcu 1918 r. w porcie w Nowym Jorku.

RMS Olympic

Siostrzany statek niesławnego Titanica także by statkiem pasażerskim, który na czas wojennej zawieruchy został wcielony do służby w marynarce, co nastąpiło w 1915 r. Początkowo Olympic był cały pomalowany na regulaminowy szary kolor marynarki wojennej, ale szybko zastąpiono go malowaniem maskującym podobnym do tego z Leviathana, ale oczywiście nakładając inne wzory.

Nic dziwnego, że tak nietypowo zamaskowane okręty stały się wdzięcznym tematem dla malarzy. Angielski artysta Arthur Lismer namalował wiele z nich, w tym Olympica w porcie Halifax w Nowej Szkocji, kiedy przybił do nabrzeża z transportem żołnierzy wracających z wojny do domów.

HMS Pegasus

HMS Pegasus był tenderem samolotów zakupionym przez królewską marynarkę wojenną w 1917 r. Pierwotnie zamówiony przez Great Eastern Railway jako SS Stockholm, jednak z powodu wybuchu wojny nie doczekał się wodowania pod tą nazwą i jeszcze podczas budowy został przekonstruowany do obsługi samolotów. Okręt trafił na Morze Północne z zadaniem wspierania działań floty, choć ostatecznie nie wziął udziału w walce.

USS Nebraska

Nebraska została zwodowana w 1902 r. i wycofana ze służby w 1916, aby już rok później znowu zostać wciągnięta na stan marynarki wojennej tuż przed przyłączeniem się Stanów Zjednoczonych do wojny. Jej głównymi zadaniami było szkolenie załóg oraz eskorta statków z zaopatrzeniem. W 1918 r. została pomalowana w symetryczny zygzak, który utworzył niezwykły i mylący efekt 3D.

HMS President

HMS President był slupem zaprojektowanym jak trałowiec i eskortowiec. Dziś okręt pełni rolę pływającego muzeum, ale nadal jest pomalowany w kamuflaż dazzle we współczesnej wariacji artystycznej.

Nawrót zainteresowania takim wzorem maskowania spowodował pojawienie się wielu jednostek w malowaniu nawiązującym do tych barw wojennych.

Czy ten kamuflaż był skuteczny?

Nie będzie dla nikogo zaskoczeniem jeśli napiszemy, że zdania były podzielone. Byli tacy, którzy twierdzili, że to był objaw desperacji z powodu dużych strat na morzu, nie miał żadnej podbudowy naukowej i działał na zasadzie placebo. Prawdą jest, że pomysł nie został obiektywnie przetestowany, ponieważ podczas toczącej się wojny nie było na to czasu. Z drugiej strony zeznania osób, które się z tak pomalowanymi okrętami spotkały każą sądzić, że mógł być całkiem efektywny.

Kapitan niemieckiego U-Boota opisywał, że kiedy obserwował cel, dopiero kiedy ten zbliżył się na pół mili był w stanie określić kurs, jakim ten się poruszał. Ze względu na wątpliwości podczas drugiej wojny światowej kamuflaż dazzle był stosowany w bardzo ograniczonym zakresie i do dziś nie ma jednoznacznej oceny jego skuteczności.