Niszczące trzęsienie ziemi u wybrzeży Portugalii pochłonęło ponad 100 000 ofiar

Zaczęło się od trzęsienia ziemi, którego siłę szacuje się dziś na 8,5-9 magnitudo. Jego epicentrum znajdowało się na Atlantyku, około 300 km na południowy zachód od Lizbony. Pomimo tej odległości w samej Lizbonie ziemia zaczęła rozstępować się, tworząc w ulicach szerokie nawet na 5 metrów wyrwy. Budynki waliły się, pogrążając pod ruinami wielu z 275 tysięcy mieszkańców stolicy Portugalii, a rozpalone nad ranem świece wznieciły ogromną liczbę pożarów we wszystkich częściach miasta.

W trakcie trzęsienia ziemi ludzie wybiegali z budynków, by schronić się w bezpiecznej odległości od zawalających się konstrukcji. Ci, którzy byli w tym czasie przy porcie, zaobserwowali niespotykaną rzecz. Morze cofnęło się i odkryło dno, ukazując znajdujące się tam towary i wraki. 40 minut po trzęsieniu ziemi woda zaczęła się podnosić. 3 fale tsunami, o wysokości od 6 do 20 metrów, uderzyły w miasto i spiętrzyły wody przepływającego przez nie Tagu.

Stąd nie było ucieczki. Zniszczone budynki, ziejące wyrwami ulice, z jednej strony miasta niepohamowany żywioł tsunami, a z drugiej szalejące pożary. Z tymi ostatnimi walczono jeszcze przez 5 dni. W samej Lizbonie w wyniku tych wszystkich zdarzeń zginęło około 90 tysięcy ludzi. Zasięg trzęsienia ziemi i fali był ogromny, szacuje się, że z ich powodu kolejne 5 tysięcy osób zginęło w Hiszpanii i około 10 tysięcy na północnym zachodzie Afryki.

Najwyższe fale miały około 20 metrów wysokości, ale nawet 1500 km dalej, u wybrzeży Wielkiej Brytanii, zanotowano uderzenie fali o wysokości 3 metrów. Warto w tym miejscu zauważyć, że tsunami znacząco różni się od zwykłej morskiej fali. Tsunami przemieszcza się z ogromną prędkością i ciągnie z sobą ogromne masy wody. Nie jest to więc typowa fala, to raczej nagłe podniesienie się poziomu morza o wskazaną wysokość.

Jak nagłe? Z powyższej grafiki możemy wyczytać, że lizbońskie tsunami do Islandii dotarło w 5 godzin, a 8 godzin wystarczyło mu, by pokonać cały Atlantyk. Daje to prędkość przemieszczania w okolicach 660 km/h na otwartym morzu, gdzie tsunami może być nawet niezauważone. Przeważnie ma tam ledwie kilkadziesiąt centymetrów wysokości. Dopiero przy brzegu zwalnia i spiętrza się, tworząc wysokie i niszczycielskie fale.

Do opracowania planu odbudowy miasta ściągnięto świetnych architektów i konstruktorów. Oczyszczenie miasta ze zgliszczy zajęło niecały rok i od razu po tym przystąpiono do prac nad nową Lizboną. Budynki na życzenie króla miały być jednak bardzo nietypowe – miały być odporne na trzęsienia ziemi. Wymagało to wprowadzenie wielu nowatorskich rozwiązań. Z dzienników prac wiemy, że architekci konstruowali z drewna makiety budynków, a ich odporność na kataklizm sprawdzano przez symulację wstrząsów. Tutaj należy oddać hołd fantazji ówczesnych inżynierów, ponieważ do wywoływania sztucznych wstrząsów zatrudnili oni wojsko. Materiały wybuchowe? Strzał z armaty? Nic z tych rzeczy. Wokół makiet maszerowały równym krokiem plutony żołnierzy.

Może to brzmieć trochę głupio, ale to był naprawdę dobry pomysł. Dzięki niemu właśnie w Lizbonie powstały budynki, które uważane są za jedne z pierwszych w historii budowli odpornych na trzęsienia ziemi. Możemy podziwiać je do dziś w dzielnicy Baixa Pombalina.

A tutaj to samo miejsce współcześnie:

Źródła: 1, 2, 3